Τι είναι η βιομάζα; Ποιες χώρες καίουν τη μεγαλύτερη ποσότητα βιομάζας;

Από τότε που η ανθρωπότητα αξιοποίησε τη δύναμη της φωτιάς, εξαρτήθηκε από το να μαγειρεύει, να παραμένει ζεστό και να παρέχει ενέργεια για άλλες χρήσεις. Μέσα σε πολλά μέρη του τρίτου κόσμου, η παραδοσιακή πρακτική καύσης βιομάζας και αποβλήτων για την παραγωγή θερμότητας και άλλων μορφών ενέργειας συνεχίζει να συμβάλλει στην κάλυψη της ανάγκης που προκύπτει από την έλλειψη αξιόπιστων σύγχρονων ενεργειακών υπηρεσιών. Αν και οι περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα αρχίζουν να χρησιμοποιούν πιο σύγχρονες μορφές ενέργειας, η βιομάζα και τα απόβλητα εξακολουθούν να αποτελούν κοινή πηγή ενέργειας και αντιπροσωπεύουν το 14% της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας.

Περιοχές όπου η βιομάζα και τα απόβλητα χρησιμοποιούνται ως πρωτεύουσα πηγή ενέργειας

Ξυλεία, υπολείμματα δασών, κοπριά ζώων, ανθρώπινα περιττώματα και γεωργικά κατάλοιπα με τη μορφή φυτικών αποβλήτων όπως τα μίσχοι και τα φλοιοί καρύδας. Αν και αυτές είναι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι σόμπες που χρησιμοποιούνται για την καύση αυτών των καυσίμων είναι οι αναποτελεσματικές «τρεις πέτρινες σόμπες». Αυτές οι σόμπες έχουν ενεργειακή απόδοση μόλις 10%, έτσι το 90% της καύσης βιομάζας χάνεται. Το μεγαλύτερο μέρος της βιομάζας χρησιμοποιείται ως κύρια πηγή ενέργειας από τους ανθρώπους για θέρμανση και μαγειρική, που κυμαίνεται από 65% στην Αϊτή, 72% στην Κένυα, 78% στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, 81, 5% στη Νιγηρία, 85% στην Τανζανία, % στην Κένυα και τον Νίγηρα. Σε όλες τις χώρες, τα αγροτικά νοικοκυριά εξαρτώνται περισσότερο από τη βιομάζα από ό, τι οι περιαστικές και αστικές περιοχές για μαγείρεμα. Η χρήση του σε αγροτικά νοικοκυριά ποικίλλει σε διάφορες χώρες, από το 99% του πληθυσμού της Αιθιοπίας έως το 95% στη Μοζαμβίκη. Ενώ στην αστική Αιθιοπία η βιομάζα χρησιμοποιείται από το 84% του πληθυσμού. Επιπλέον, το 12% και το 6% της βιομάζας χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά στην Αϊτή και το Νεπάλ, αντίστοιχα. Η βιομηχανική χρήση της βιομάζας για θέρμανση επικρατεί στην Αϊτή (4%), στο Νεπάλ (6%), στη Μιανμάρ (20%) και στο Σουδάν (20%). Αυτές είναι συνήθως μικρής κλίμακας βιομηχανίες όπως οι ζαχαροπλαστεία, τα πριονιστήρια, η παραγωγή τούβλων και η κατεργασία του καπνού. Άλλοι χρήστες βιομάζας είναι εμπορικές υπηρεσίες όπως εστιατόρια, ψήσιμο, καθώς και τέχνες και βιοτεχνίες. Το Νεπάλ χρησιμοποιεί επίσης το 1% του ξύλου του στη γεωργία.

Οι συνέπειες της ευρείας χρήσης ενέργειας από βιομάζα

Οι επιπτώσεις της χρήσης βιομάζας επηρεάζουν την ευημερία τόσο των ανθρώπων όσο και του περιβάλλοντος.

1. Θέματα υγείας

Η καύση ξύλου και αποβλήτων σε εσωτερικούς χώρους για μαγείρεμα στις παραδοσιακές σόμπες παράγει περισσότερο καπνό από τη θερμότητα. Σε μακροπρόθεσμη βάση, η εισπνοή καπνού είναι επικίνδυνη για την υγεία, προκαλώντας ασθένειες των πνευμόνων.

2. Περιβαλλοντικά ζητήματα

Οι άνθρωποι περικόπτουν τα δέντρα κατά τρόπο άναρχο, χωρίς να συνοδεύονται από αναδάσωση για να αντικαταστήσουν τα χαμένα δάση, οδηγώντας σε εκτεταμένη αποδάσωση.

α) Η αποδάσωση έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της γης, καθώς το γυμνό έδαφος υπόκειται σε διάβρωση του νερού και της αιολικής ενέργειας. Επιπλέον, όλες οι 20 χώρες που είναι βαριές χρήστες βιομάζας βρίσκονται στις τροπικές περιοχές. Στα τροπικά απόβλητα, η βιομάζα αποσυντίθεται γρήγορα για να σχηματίσει οργανική ύλη, λόγω των ιδανικών θερμοκρασιών και υγρών. Αυτές οι ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες βοηθούν επίσης τα φυτά να καλλιεργούν γρήγορα τα δέντρα χρησιμοποιώντας τα θρεπτικά συστατικά, έτσι ώστε τα περισσότερα από τα θρεπτικά συστατικά ενός τροπικού συστήματος να είναι κλειδωμένα στα δέντρα και να μην υπάρχουν στο έδαφος. Όταν τα δέντρα έχουν κοπεί και αφαιρεθεί, αυτά τα θρεπτικά στοιχεία δεν κυκλοφορούν πλέον στο οικοσύστημα αυτό, οδηγώντας σε εξασθένιση του εδάφους.

β) Όλα τα δάση αποτελούν σημαντικούς καταβόθρες άνθρακα και εμποδίζουν την αλλαγή του κλίματος. Ωστόσο, τα ταχέως αναπτυσσόμενα τροπικά δάση είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Έτσι, η απώλεια τροπικών δασών συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων αερίων θερμοκηπίου.

γ) Η καύση ξύλου και αποβλήτων προκαλεί ρύπανση και αυξάνει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.

δ) Η αποδάσωση έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της πολύτιμης βιοποικιλότητας της χλωρίδας και της πανίδας που εξαρτάται από τα δάση.

ε) Τα ζωικά κοπριά και τα κατάλοιπα των καλλιεργειών έχουν εναλλακτική χρήση ως κόπρος για τη γεωργία. Έτσι, η μεγάλη εξάρτηση από τα γεωργικά απόβλητα για την ενέργεια, μειώνει τελικά την παραγωγικότητα της γεωργίας, προσθέτοντας τη φτώχεια.

Άλλες περιοχές εξαρτώνται από την παραδοσιακή βιομάζα για καύσιμα

Η παραδοσιακή χρήση της βιομάζας ως καυσίμου είναι η ισχυρότερη στην Αφρική, όπου η εξόρυξη ξύλου από δάση και σαβάνα θεωρείται περισσότερο ως καύσιμο παρά ως ξυλεία. 15 από τις 20 χώρες που αναφέρονται ως βαριές χρήστες βιομάζας είναι στην Αφρική. Δύο χώρες της Κεντρικής Αμερικής, η Αϊτή (81%) και η Γουατεμάλα (62, 8%), και τρεις ασιατικές χώρες, το Νεπάλ (80, 6%), η Καμπότζη (66, 9%) και η Μυανμάρ (65, 3%).

20 χώρες που μεταφέρουν τα απόβλητα και τη βιομάζα στην ενέργεια

Τάξη	Χώρα	Βιομάζα και καύσιμα απόβλητα ως ποσοστό ενεργειακού εφοδιασμού
1	Αιθιοπία	92, 9%
2	DR Κονγκό	92, 2%
3	Τανζανία	85, 0%
4	Νιγηρία	81, 5%
5	Αΐτη	81, 0%
6	Νεπάλ	80, 6%
7	Να πάω	79, 9%
8	Μοζαμβίκη	79, 8%
9	Ερυθραία	78, 2%
10	Ζάμπια	76, 9%
11	Ακτή Ελεφαντοστού	73, 6%
12	Νίγηρα	73, 2%
13	Κενύα	72, 2%
14	Καμπότζη	66, 9%
15	Μυανμάρ	65, 3%
16	Καμερούν	65, 0%
17	Σουδάν	62, 9%
18	Γουατεμάλα	62, 8%
19	Ζιμπάμπουε	61, 8%
20	Δημοκρατία του Κονγκό	59, 2%