Τι είναι ο πολιτιστικός σχετικισμός;

Ο πολιτιστικός σχετικισμός είναι μία από τις σημαντικότερες έννοιες στον τομέα της κοινωνιολογίας, επιβεβαιώνοντας και αναγνωρίζοντας τη σχέση μεταξύ της κοινωνικής δομής και της καθημερινής ζωής ενός ατόμου. Είναι η ιδέα ότι το σύστημα ηθικής και δεοντολογίας, το οποίο διαφέρει από τον έναν πολιτισμό στον άλλο, είναι ίσο και ότι κανένα σύστημα δεν κατατάσσεται πάνω από το άλλο. Το σύστημα πεποιθήσεων και αξιών ενός ατόμου θα πρέπει να γίνει κατανοητό στο πλαίσιο του δικού του πολιτισμού και όχι κατά των κριτηρίων ενός άλλου πολιτισμού. Ο πολιτιστικός σχετικισμός βασίζεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένας συγκεκριμένος βασικός κανόνας για το καλό ή το κακό. Έτσι, οποιαδήποτε κρίση για το τι είναι αληθινό ή λάθος εξαρτάται από τους κανόνες, το πολιτισμό και το σύστημα πεποιθήσεων της κοινωνίας. Επομένως, οποιαδήποτε γνώμη σχετικά με την ηθική ή την ηθική εξαρτάται από την πολιτισμική προοπτική ενός ατόμου. Τελικά, καμία ιδιαίτερη ηθική θέση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η καλύτερη.

Προέλευση και επισκόπηση

Η έννοια του πολιτισμικού σχετικισμού όπως είναι γνωστή και χρησιμοποιείται σήμερα αναπτύχθηκε ως αναλυτικό εργαλείο από τον Franz Boas, Γερμανό-Αμερικανό ανθρωπολόγο, στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ιδέα μεταδόθηκε στη συνέχεια από μερικούς από τους μαθητές του. Ωστόσο, ούτε ο Μποάς ούτε ο σχετικιστής του 21ου αιώνα, ο Τζέιμς Γουέρε-Μίλερ δημιούργησε τον όρο «πολιτιστικός σχετικισμός». Ο όρος αυτός καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Alain Locke το 1924, ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει τον πολιτισμικό σχετικισμό του Robert Lowie. Η έννοια του πολιτιστικού σχετικισμού ήταν μια σημαντική ιδέα για την αντιμετώπιση του εθνοκεντρισμού που συχνά έπληξε την έρευνα εκείνη τη στιγμή. Ο εθνοκεντρισμός διεξήχθη συχνά από τους πλούσιους λευκούς δυτικούς και επικεντρώθηκε σε ανθρώπους που ανήκαν στην κατώτερη οικονομική τάξη και σε άλλους αγώνες. Η εθνοκεντρική κρίνει τον πολιτισμό άλλων ανθρώπων με βάση τις δικές του αξίες και πεποιθήσεις. Από την άποψή τους, πλαισιώνουν άλλους πολιτισμούς ως παράξενα και εξωτικά.

Ο πολιτιστικός σχετικισμός δημιουργεί την κατανόηση ότι υπάρχουν πολλοί πολιτισμοί στον κόσμο και ότι κάθε πολιτισμός έχει τις δικές του αξίες, πεποιθήσεις και πρακτικές που έχουν αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, ιστορικά, πολιτικά ή κοινωνικά, και ότι κανένα από τα οι πολιτισμοί είναι απαραίτητα λανθασμένοι ή σωστοί. Ο σύγχρονος κόσμος ενστερνίστηκε ευρέως την έννοια του πολιτισμικού σχετικισμού, με λέξεις όπως η ανοχή και η αποδοχή που παίρνουν ένα νέο νόημα. Στην κοινωνιολογία, η έννοια εφαρμόζεται για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της πολιτισμικής προκατάληψης που μαστίζει την έρευνα. Έχει επίσης επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις κοινωνικές επιστήμες όπως η ανθρωπολογία. Είναι συνδεδεμένο, αλλά πάντα διακρίνεται από τον ηθικό σχετικισμό, μια έννοια που θεωρεί την ηθική ως σχετική με ένα δεδομένο πρότυπο.

Παραδείγματα πολιτιστικού σχετικισμού

Η έννοια του πολιτισμικού σχετικισμού καλύπτει ένα ευρύ πεδίο ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, πεποιθήσεων, αξιών και πρακτικών. Για παράδειγμα, εξηγεί γιατί τα πρωινά ποικίλουν από τόπο σε τόπο. Στα περισσότερα σπίτια της Αφρικής, δεν υπάρχει ποτέ πρωινό χωρίς ένα φλιτζάνι τσάι, καφέ ή κουάκερ, ενώ στις ΗΠΑ ένα τυπικό πρωινό αποτελείται από δημητριακά, γάλα και σάντουιτς με αυγά και μπέικον.

Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, το γυμνό θεωρείται εγγενές σεξουαλικό πράγμα με τους ανθρώπους να το ερμηνεύουν ως σεξουαλικό δείκτη. Ωστόσο, σε ορισμένα μέρη, η ύπαρξη γυμνού στο κοινό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ζωής. Στην περίπτωση αυτή, το να είναι γυμνό δεν θεωρείται σεξουαλική πρόταση αλλά κατάλληλη σωματική κατάσταση. Σε μέρη που κυριαρχείται από το Ισλάμ, αναμένεται διεξοδική κάλυψη σώματος.

Άλλες πολιτισμικές διαφορές που πρέπει να γίνουν ανεκτές περιλαμβάνουν το ρόλο των διαφόρων μελών της οικογένειας, της θρησκείας και των θρησκευτικών πρακτικών και της ηγεσίας της κοινότητας. Σε μερικά σπίτια, οι γυναίκες περιορίζονται στην κουζίνα και είναι υπερήφανοι που παίζουν τα καθήκοντά τους σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ενώ σε ορισμένες εγκαταστάσεις οι γυναίκες ενθαρρύνονται να συνεχίσουν την ηγεσία και να συμμετάσχουν σε αυτό που θα θεωρούσε «πεδία των ανδρών».

Σημασία της Αναγνώρισης του Πολιτιστικού Σχετικισμού

Αναγνωρίζοντας τον πολιτιστικό σχετικισμό, ένα άτομο αναγνωρίζει ότι η κουλτούρα του / της διαμορφώνει αυτό που θεωρείται όμορφο ή διαφορετικό, αστείο ή αποτρόπαιο, καλό ή κακό, καλαίσθητο ή κολλώδες. Η κατανόηση του πολιτισμικού σχετικισμού επιτρέπει σε κάποιον να ξεφύγει από τον ασυνείδητο δεσμό της κουλτούρας του, γεγονός που υποβιβάζει τις αντιλήψεις και την αντίδρασή του στον κόσμο. Βοηθά επίσης κάποιον να κατανοήσει μια διαφορετική κουλτούρα. Ο πολιτιστικός σχετισμός αναγκάζει τους ανθρώπους να παραδεχτούν ότι αν και οι ηθικές αρχές και οι αξίες τους μπορεί να φαίνονται προφανώς αληθείς και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για να περάσουν κρίση σε άλλους ανθρώπους, οι ενδείξεις αυτών των ηθικών αρχών είναι απλώς ψευδαισθήσεις.

Η υιοθέτηση του πολιτισμικού σχετικισμού

Πολλές χώρες έχουν χρησιμοποιήσει τον πολιτιστικό σχετικισμό ως λόγο περιορισμού των δικαιωμάτων στην Οικουμενική Διακήρυξη του Ανθρώπου. Κάποια καθεστώτα σε όλο τον κόσμο που έχουν εγκατασταθεί από επαναστάσεις όπως η Κίνα και η Κούβα έχουν στερήσει απόλυτα την ανάγκη για πολιτική πολυφωνία. Μια άλλη ομάδα εθνών όπως ορισμένα ισλαμικά κράτη που τηρούν τους νόμους της Σαρία, όπως η Υεμένη και το Ιράν, αρνούνται επίσης την ανάγκη για πολιτική πολυφωνία. Μερικά έθνη όπως η Μαλαισία και η Κολομβία δίνουν ειδικά δικαιώματα σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.

Είναι ο Πολιτιστικός Σχετισμός Απολύτως Πιθανός;

Μια κοινωνία που πιστεύει ότι δεν υπάρχει κανένα τελικό δικαίωμα ή λάθος χάνει την αίσθηση της ορθολογικής κρίσης. Ο πολιτιστικός σχετικισμός είναι για την ιδέα ότι η αλήθεια είναι σχετική, ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον. Όσοι επιλέγουν να είναι διαφορετικοί ή ανυπόφοροι στην ιδέα του σχετικισμού δεν υποστηρίζονται ούτε ενθαρρύνονται. Η ανεκτικότητα γίνεται απόλυτη «αλήθεια» από μόνη της, η οποία έρχεται σε αντίθεση με ολόκληρη την έννοια του σχετικισμού. Ενώ τα κακά, όπως το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, η κλοπή και η δολοφονία απαιτούν μια ηθική κρίση, η οποία είναι προσκολλημένη στην έννοια του πολιτισμικού σχετικισμού, δεν μπορεί να καταγγείλει αυταπάτες όπως λάθος.

Ο σχετικισμός, συμπεριλαμβανομένου του πολιτισμικού σχετικισμού, θεωρείται αυτοαντιθέμενος και αδύνατος, καθώς φαίνεται να απορρίπτει την ιδέα ενός καθολικού δικαιώματος και λάθους. Οι επικριτές του πολιτισμικού σχετικισμού υποστηρίζουν ότι πρέπει να υπάρχουν κάποιες αδιαμφισβήτητες απόλυτες ορθές και λανθασμένες παρά την κουλτούρα μιας κοινωνίας. Οι αλήθειες και τα λάθη δεν μπορούν να δημιουργηθούν από μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, αλλά προέρχονται από κάτι πιο οικουμενικό και θεμελιώδες.