Τι είναι ένα βιοτόπο;

Ένας βιότοπος ορίζεται ως μια γεωγραφική περιοχή στην οποία το βιολογικό περιβάλλον είναι ομοιόμορφο και η κατανομή της χλωρίδας και της πανίδας είναι επίσης ομοιόμορφη. Ο όρος συνδέεται στενά με έναν άλλο όρο "βιότοπο", αλλά τα δύο έχουν ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Η λέξη "βιότοπος" προέρχεται από δύο ελληνικές λέξεις "bios" (meaning life) και "topos" (που σημαίνει τόπος). Ο Ernst Haeckel, ένας διάσημος Γερμανός ζωολόγος, πιστώνεται με την εισαγωγή της έννοιας στο βιβλίο του "Γενική Μορφολογία" που δημοσιεύθηκε το 1866. Στο βιβλίο του, ο Haeckel δηλώνει ένα οικοσύστημα το οποίο ονόμασε ως «βιολόγο» που διαμορφώθηκε από την αλληλεπίδραση του βιόσφαιρας και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως το έδαφος και το νερό. Ωστόσο, ήταν ένας άλλος Γερμανός, F. Dahl, ένας καθηγητής του Ζωολογικού Μουσείου του Βερολίνου, ο οποίος εφάρμοσε για πρώτη φορά τον όρο "βιότοπος" το 1908, κατά την ταξινόμηση ενός ξεχωριστού οικολογικού συστήματος.

Χαρακτηριστικά ενός βιοτόπου

Αρκετά χαρακτηριστικά ορίζουν έναν βιότοπο. Ένα χαρακτηριστικό είναι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Ένας βιότοπος δεν υπάρχει αποκλειστικά σε ένα άγριο περιβάλλον, αλλά μπορεί επίσης να υπάρχει και με ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες είναι ακόμη απαραίτητες για την ανάπτυξη ενός βιότοπου. Ένα παράδειγμα ανθρώπινης αλληλεπίδρασης σε έναν βιότοπο είναι ένα διακοσμητικό λουλούδι, το οποίο φυτεύει και καλλιεργείται από ανθρώπους και σε αντάλλαγμα είναι ευχαριστημένο με την αισθητική επίδραση που ασκεί το λουλούδι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διακρίνει έναν βιότοπο είναι τα τεχνητά αντικείμενα. Οι περιοχές ανθρώπινης αλληλεπίδρασης είναι πιθανό να έλθουν σε επαφή με τεχνητά αντικείμενα. Αυτά τα τεχνητά αντικείμενα είναι κατάλληλα για την αναγέννηση των βιοτόπων, καθώς η διαρρύθμιση και ο σχεδιασμός τους είναι κρίσιμα στην αναγέννηση των βιοτόπων. Τεχνητά αντικείμενα που κατασκευάζονται από βιοαποικοδομήσιμα υλικά, όπως στρώματα από γιούτα ή σιζάλ, βοηθούν στην αναγέννηση των αντίστοιχων βιότοπων τους, ιδιαίτερα όταν αλληλεπιδρούν με τα στοιχεία (ήλιο, νερό και άνεμος). Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι ένας βιότοπος ορίζεται σε μια μικροκλίμακα αντί για μια μακροοικονομική κλίμακα όπως συμβαίνει με ένα οικοσύστημα. Ένας βιότοπος μπορεί να είναι τόσο μικρός όσο ένα μικρό ενυδρείο ή ακόμα και ένα μικροσκοπικό φυτό σε γλάστρες. Επομένως, η διατήρηση ενός βιότοπου είναι αρκετά εφικτή λόγω του μικροσκοπικού χαρακτήρα του. Το άλλο χαρακτηριστικό των βιοτόπων είναι ότι είναι ένα ανοιχτό σύστημα που σημαίνει ότι οι βιότοποι σπάνια αναγνωρίζονται σε απομονωμένα σενάρια αλλά εμφανίζονται σε δίκτυα με διαφορετικούς βιότοπους που αλληλοσυνδέονται μεταξύ τους. Κατά τον σχεδιασμό της αναγέννησης ενός βιότοπου, οι διάφοροι βιότοποι είναι διατεταγμένοι ώστε να σχηματίζουν ένα τέντωμα.

Επαναφορά βιοτόπων

Ενώ ο ορισμός του βιότοπου το καθιστά οικολογικό, ο όρος χρησιμοποιείται επίσης σε πολιτικά και διοικητικά πλαίσια. Ο όρος χρησιμοποιείται ευρέως με τη συντήρηση, τη δημιουργία και την αναγέννηση φυσικών περιβαλλόντων.

Εφαρμογή στη Γερμανία

Ως προέλευση του όρου "βιότοπος", η Γερμανία έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην καθιέρωση της αναγέννησης και της προστασίας των βιοτόπων και λειτουργεί ως πρότυπο που μπορούν να μιμηθούν άλλες χώρες. Οι βιοτόμοι αναγνωρίζονται σύμφωνα με το γερμανικό δίκαιο. Το "Bundesnaturschutzgesetz" είναι ένας ομοσπονδιακός νόμος που ψηφίστηκε το 1976 ο οποίος ζητά την προστασία των βιοτόπων και των φυτικών και ζωικών ειδών που ζουν εκεί. Άλλοι επαρχιακοί νόμοι συμπληρώνουν αυτόν τον ομοσπονδιακό νόμο ο οποίος προστατεύει συγκεκριμένους βιότοπους από βλάβες που προκλήθηκαν από την ανάπτυξη γης. Το Landschaftsplan είναι μια διάταξη που ασκείται σε πολλά κράτη στη Γερμανία, η οποία περιγράφει την ανάγκη για σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό και την προστασία των φυσικών τοπίων και των περιβαλλόντων κατά τη διάρκεια της αστικής ανάπτυξης. Η Γερμανία απαιτεί επίσης από τις πόλεις να δώσουν υψηλή προτεραιότητα στη δημιουργία χώρων αναψυχής κατά τη διάρκεια της αστικής ανάπτυξης, προστατεύοντας έτσι τους υπάρχοντες βιότοπους με την πεποίθηση ότι η δημιουργία αυθεντικού φυσικού τοπίου στις πόλεις κάνει τους ντόπιους να αισθάνονται την ανάγκη διατήρησης και προστασίας περιβάλλον. Ορισμένες πόλεις της Γερμανίας αποδίδουν μεγάλη σημασία στην εγκατάσταση των βιοτόπων και τη διατήρησή τους. Μια τέτοια πόλη είναι το Βερολίνο που έχει μια καταπράσινη περιοχή. Η διοίκηση της πόλης βασίζεται σε αυτό που είναι γνωστός ως "συντελεστής περιοχής βιοτόπων", που είναι η δημιουργία και διατήρηση της πράσινης περιοχής. Ο "συντελεστής περιοχής βιοτόπων" αποτελεί βασική οικολογική παράμετρο για την ανάπτυξη των χώρων πρασίνου του Βερολίνου. Το Βερολίνο είναι γνωστό για τη διαμόρφωση στόχων για την προστασία των βιοτόπων του, ενώ παράλληλα προωθεί την αστική ανάπτυξη υψηλής ποιότητας.

Προστασία των βιοτόπων στη Σουηδία

Μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα που δίνει μεγάλη σημασία στη διατήρηση των βιοτόπων είναι η Σουηδία. Η απόφαση της χώρας να προστατεύσει τους πιο απειλούμενους βιότοπους είναι σύμφωνη με τη δέσμευσή της στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα και την εκπλήρωση των εθνικών υποχρεώσεων για την ποιότητα του περιβάλλοντος που θέσπισε το Κοινοβούλιο. Υπάρχουν επτά επιλεγμένοι βιότοποι που έχουν μόνιμη προστασία από τη σουηδική κυβέρνηση. Αυτές είναι οι γραμμές του δέντρου, οι πέτρινες περιφράξεις στις αγροτικές περιοχές, οι τράπεζες ιτιάς, οι πηγές και οι γύρω υγρότοποι στις αγροτικές περιοχές, οι πέτρινοι σωροί στις αγροτικές περιοχές, οι μικροί υγρότοποι σε γεωργικές περιοχές, οι μικρές θάμνοι και οι όχθες των δέντρων που βρέθηκαν στη μέση των μεγάλων πεδίων . Όλες οι περιοχές που έχουν καθιερωθεί ως βιότοποι στη Σουηδία έχουν μέγεθος μικρότερο από 20 εκτάρια. Η Σουηδία γνωρίζει τη μεγάλη σημασία ενός βιότοπου για την ανάπτυξη φυτικών και ζωικών ειδών και επομένως επενδύει στη βελτίωση και προστασία αυτών των φυσικών συνθηκών. Οι επτά βιότοποι υπό μόνιμη προστασία διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο κατάρρευσης λόγω των πρόσφατων τάσεων στη χρήση της γης, παρά την μεγάλη σημασία τους ως διαδρομές διέλευσης για πολλά είδη. Εκτός από τους επτά βιότοπους που προστατεύονται από τη σουηδική εθνική κυβέρνηση, υπάρχουν δεκάδες άλλοι βιότοποι που προστατεύονται από άλλα όργανα και διοικήσεις, συμπεριλαμβανομένων 19 βιοτόπων που βρίσκονται υπό την προστασία της σουηδικής δασικής υπηρεσίας και περίπου 16 που είναι υπό την προστασία των τοπικών διοικήσεων και των δήμων.

Κόκκινο κατάλογο βιοτόπων

Η HELCOM (Επιτροπή του Ελσίνκι) είναι ένας θεσμός που έχει ως αποστολή την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και των βιότοπων στη Βαλτική Θάλασσα από τη ρύπανση. Στις χώρες που υπάγονται στη δικαιοδοσία της Επιτροπής περιλαμβάνονται η Ρωσία, η Δανία, η Φινλανδία, η Εσθονία, η Λετονία, η Φινλανδία, η Πολωνία, Το ίδρυμα που είναι επίσης γνωστό ως Επιτροπή Προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος της Βαλτικής) έχει κατάλογο των απειλούμενων βιοτόπων που είναι γνωστοί ως Κόκκινος κατάλογος βιοτόπων. Οι βιότοποι στον κατάλογο είναι εκείνοι που βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης και βασίζονται στη μείωση της ποιότητας και της ποσότητας ενός βιότοπου. Ορισμένοι από τους βιότοπους στον κατάλογο περιλαμβάνουν άμμο, λάσπη, λασπώδη ιζήματα, παράκτιες λιμνοθάλασσες, υποθαλάσσιες κατασκευές που σχηματίζονται από διαρροές αερίων, εκβολές ποταμών, ρηχές εισόδους, στενές είσοδοι, κολπίσκους, νησίδες Esker, μικρά νησάκια και χαλίκια κελύφους.